تلاش کردیم «کردستان فرهنگی» را به دنیا معرفی کنیم/ ممانعتی برای حضور هنرمندان خارجی در جشنواره بین المللی تجسمی جوانان نداشتیم
گروه هنرهای تجسمی آرتسیفر: سی‌امین جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران امسال در استان کردستان برگزار شد . جشنواره امسال تفاوتی اساسی با ادوار قبلی داشت که به میزبانی آن در استان کردستان برمی‌گردد. شهر سنندج امسال میزبان این دوره از جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران شد تا غنای فرهنگی کردستان که تاکنون کمتر به معرفی آن پرداخته شده، هم به ایرانیان و هم به کشورهای منطقه نشان داده شود و تصویری دقیق‌تر و اصیل‌تر از استان کردستان نمایش دهد.
طی این جشنواره، ۱۰ کارگاه هنری در رشته‌های نگارگری، تصویرسازی، خوشنویسی، سفال و سرامیک، طراحی گرافیک، کاریکاتور، عکاسی، مجسمه‌سازی، طراحی و نقاشی در دانشکده هنر و معماری دانشگاه کردستان برپا شدند و هنرجویان زیر نظر اساتید شاخص هر رشته، به خلق آثار خود پرداختند.
در ادامه با محمد خراسانی‌زاده مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص روند برپایی این دوره از جشنواره گفتگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
آرتسیفر: آیا تفکیک دو بخش نوجوان و جوان از یکدیگر منجر به حضور پررنگ‌تر نوجوانان در جشنواره شد؟
خراسانی‌زاده: اتفاقی که امسال افتاد و بخش کودک و نوجوان از یکدیگر تفکیک شد، آغاز یک مسیر جدید است. بنا نیست ثمره این اتفاق را در همین دوره ببینیم. حتی علاقمندیم در صورت فراهم بودن شرایط، جشنواره نوجوان را از جشنواره جوان منفک کنیم و شاید تا چند دوره بعد این اتفاق بیفتد. فضای هنرهای تجسمی نوجوانان حقیقتا متفاوت از هنرهای تجسمی جوانان است. تلفیق گروه سنی ۱۵ الی ۲۴ سال گاهی باعث می‌شود که نوجوانان در مقام مقایسه با فارغ‌التصیلان کارشناسی یا حتی کارشناسی قرار بگیرند و این واقعا عادلانه و منصفانه نیست. نه ارزیابی این دو گروه عادلانه خواهد بود و نه فضایی که برای آنها جهت خلق اثر ایجاد می‌شود؛ لذا تفکیک این دو گروه سنی رقم خورده و ما به عنوان یک فتح باب شاهد آن هستیم. اگرچه تعداد نوجوانان در این دوره از جشنواره نسبت به ادوار قبلی بیشتر است اما باز هم کفه ترازو به شدت به سمت بازه سنی ۱۹ تا ۲۴ سال سنگینی می‌کنداین فتح باب اتفاق افتاده و امیدواریم که مثمر ثمر واقع شود.
آرتسیفر: این جشنواره، جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران نام دارد و همین واژه ایران، به نوعی گستره هنرمندان را به گستره‌ای ملی بدل کرده است؛ اما می‌بینیم که در این دوره برای نخستین بار هنرمندانی از کردستان عراق نیز در جشنواره حضور دارند که البته در بخش رقابتی شرکت نمی‌کنند؛ با توجه به حضور این هنرمندان عراقی، آیا باید منتظر بین‌المللی شدن جشنواره در آینده‌ای نزدیک باشیم؟
خراسانی‌زاده: شاید در حال حاضر نتوانیم این رویداد را به صورت بین‌المللی ببینیم و به این زودی نتوانیم درباره آن صحبت کنیم؛ چرا که نیاز است زیرساخت‌های لازم آن فراهم شود. به هر حال وقتی از بین‌المللی بودن این رویداد صحبت می‌شود، مساله تردد هنرمندان جوان و نوجوان از سایر کشورها به ایران مطرح است که شاید دشواری‌هایی داشته باشد و علاوه بر آن، هزینه‌های جشنواره هم چندبرابر خواهد شد. دلیل اینکه ۹ هنرمندی که از کردستان عراق مهمان جشنواره شدند در بخش رقابتی حضور نداشتند، این است که بر مبنای فرایند داوری اساتید جشنواره وارد دوره نشدند اما به خاطر اینکه علاقمند به حضور بودند، ما ممانعتی از حضورشان نداشتیم و حتی این تعامل برایمان ارزشمند بود.
ما جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران را داریم؛ ممکن است به این معنا تلقی شود که ما هنرهای ایران را از هنرمندان سرتاسر دنیا به نمایش می‌گذاریم؛ یا اینکه هنر هنرمندان ایرانی را فارغ از اینکه در چه نقطه‌ای از جهان مقیم هستند، نمایش می‌دهیم. هر دو تعبیر قابل برداشت است؛ اما به واسطه اینکه رویکرد اصلی جشنواره تربیت هنرمندان آینده این کشور است، طبیعتا اولویت نخست ما هنرمندان ایرانی و ملی هستند. در این بخش تربیت‌محور الزامی برای بین‌المللی شدن جشنواره نمی‌بینیم؛ اگر چه ممانعتی هم برای این موضوع نداریم.
آرتسیفر: چه شد که سنندج میزبان سی‌امین دوره از این جشنواره شد؟
خراسانی‌زاده: طبق رسم چندساله اخیر، استان‌ها برای میزبانی رویداد اعلام آمادگی می‌کنند. استان کردستان از استان‌های علاقمند به میزبانی این جشنواره بود. مساله دیگر این بود که متاسفانه استان کردستان که به نسبت برخی استان‌های دیگر از محرومیت بیشتری برخوردار است، از لحاظ دسترسی به ظرفیت‌های هنری و آموزش هنر، آنچنان که بایسته و شایسته است، حتی به سایر مناطق کشور خودمان هم معرفی نشده است.
غالبا در جنگ رسانه ای اخبار ناخوشایندی از کردستان می‌شنویم؛ همچون مساله قاچاق و کولبرها، مشکلات امنیتی و… که همگی در این جنگ رسانه ای پررنگ می شوند این در حالی است که کردستان یک استان فرهنگی است و ریشه دارترین پایه‌های فرهنگی را از لحاظ زبان، مناسک، آیین‌ها و حتی برخی خرده فرهنگ‌ها در کردستان می‌بینیم. این بعد فرهنگی کردستان آنچنان که شایسته است حتی به مردم ایران خودمان معرفی نشده است. علاوه بر این مساله، سال گذشته به واسطه اغتشاشاتی که رقم خورد، شاید ذهنیت بخشی از بدنه مردم نسبت به کردستان خدشه‌دار شد؛ در این جشنواره تلاش شد تا کردستان واقعی نمایش داده شود و از نقاط مختلف کشور، هنرجوها بیایند و زیبایی‌ها و مهمان‌نوازی‌های مردم کردستان و فرهنگ کردستان را ببینند و آن را به ایران معرفی کنند.
آرتسیفر: این معرفی توسط چه کسانی صورت می‌گیرد؟
خراسانی‌زاده: همین امسال هنرجویی داشتیم که می‌گفت هنگام ثبت‌نام همکلاسی‌هایش او را به دلیل ناامنی از آمدن به جشنواره و کردستان منع می‌کردند؛ حتی خود این هنرجو می‌گوید که با ترس لرز به کردستان آمدم اما فضای اینجا اصلا اینگونه نبود و با چیزی که او شنیده بود، کاملا متفاوت بود. افتتاحیه را در فضای باز و عمومی برگزار کردیم؛ چقدر جذاب بود و آیین‌های موسیقی سنتی به زیبایی به اجرا درآمدند. مهمان‌نوازی مردم و دیدنی‌های کردستان آن چیزی بود که این هنرجو دید و تصاویرش را با همان دوستانش به اشتراک گذاشت و هم خودش و خانواده‌اش و هم دوستانش دیدشان نسبت به کردستان تغییر کرد. این مساله مهمی است و وظیفه داشتیم آن را رقم بزنیم و فکر می‌کنم که با حضور اساتید آینده هنر که امروز هنرجو هستند، بخشی از ماموریتمان را انجام دادیم.
آرتسیفر: در بیست‌ونهمین دوره جشنواره شاهد بخشی تحت عنوان هنرهای جدید بودیم که چیدمان و هنرهای محیطی و ویدیوآرت را هم شامل می‌شد و امسال خبری از این بخش نیست؛ علت حذف این بخش چیست؟
خراسانی‌زاده: در شورای سیاستگذاری تصمیم گرفته شد که با توجه به تنوع موجود در هنرهای جدید و همچنین نزدیکی برخی آنها به دیگر هنرها، این بخش کنار گذاشته شود؛ به عنوان مثال چیدمان را می‌توان در بخش مجسمه‌سازی هم گنجاند یا حتی هنرهای دیجیتال را می‌توان در بخش گرافیک ادغام کرد. این بخش کنار گذاشته شد و بنا شد در دیگر جشنواره‌ها به آن بپردازیم؛ البته تجربه سال‌های قبل هم در این کنار گذاشتن دخیل بود. این نوید را هم باید بدهم که در شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر، بر خلاف سال گذشته، هم بخش سفال و سرامیک، هم بخش مجسمه‌سازی و هم بخش هنرهای جدید را بطور مستقل خواهیم داشت.
آرتسیفر: به طور کلی بازخورد هنرجویان چطور بوده است؟
خراسانی‌زاده: بعضی ظرفیت‌ها کم نظیر بودند و استعدادهای خیلی خوبی داشتیم که مثال زدنی بود. به لطف خدا بازخوردهای بسیار مثبتی گرفتیم. حتی دوستانی که در ادوار مختلفی از جشنواره حضور داشتند، ابراز کردند که این دوره با کیفیت خوبی در حال برگزاری است و در کلیت کار، تقریبا همه به اتفاق این دوره از جشنواره را خوب و قابل قبول ارزیابی کرده‌اند.
