درهای ساحلی؛ از زنگبار تا عمان
گروه معماری آرتسیفر: یکی از ویژگیهای بارز معماری سواحیلی، جدا از ساختمانهای سنگی مرجانی و تیرکهای حرا که برای ساخت این سازهها استفاده میشوند، بدون شک درهای تزئینشده است که معمولاً در سراسر این منطقه ساحلی یافت میشود.
این درها با تزئینات غنی، از نظر تاریخی اغلب با معنی و جدا از عملکرد مفیدشان، نشان دهنده موقعیت و ثروت نیز بودند. از ساحل سواحیلی تا شبه جزیره عربستان، این درهای ساحلی نشانگر موقعیت مکانی، نماینده تجارت و مهاجرت هستند.
سواحل شرق آفریقا، در طول قرن دوازدهم و سیزدهم به شبکهای از مراکز تجاری به هم پیوسته تبدیل شده بود، به شکلی که کالاها بین قاره آفریقا، شبه قاره هند، خاورمیانه و خاور دور مبادله میشد. در نتیجه، ایالتهای شهر لامو و زنگبار قدرتمند شدند و این تا حدی به اکتشافات خارجی منجر شد زیرا ساحل تحت کنترل پرتغالیها و بعداً دولت عمان قرار گرفت.
این توسعه با ایجاد اقتصادهای کشاورزی و تجارت برده همراه بود. صنعتگران سواحیلی درگاههایی را بر اساس اصول طراحی حکاکی کردهاند که در طول نسلها رعایت شده است. اصولی که تا قبل از اواخر قرن نوزدهم دارای یک قاب مستطیل شکل با لنگهای مستقیم بود. این سبک قبلی بیشتر هندسی با نقوش تزئین شده و محدود بود. در اواخر قرن نوزدهم، طبقه نخبگان که به دنبال نشان دادن ثروت خود بودند به این سنت چند صد ساله روی آوردند و ارتفاع درها را افزایش دادند. حتی تغییراتی را در سبک ایجاد کردند ازجمله استفاده از چهارچوبهای جدیدتر، استفاده از لنگههای قوسی و افزایش قابل توجه در جزئیات تزئینی.
در حالی که سلطان نشین عمان در سال ۱۶۸۹ کنترل رسمی زنگبار را به دست آورد که علاوه بر افزایش روابط بازرگانی با عربستان، معماری این دو مکان به هم بسیار نزدیک شدند. صنعتگران عمانی علاوه بر سلام و اشعار، آیاتی از قرآن را روی این درها حک میکردند.
چوب این درها عمدتاً از هند و شرق آفریقا وارد عمان می شدند که تفاوت سبک و جنس قابل توجهی را می توان در استفاده از فلز در درهای عمانی یافت که هم برای اهداف تزئینی و هم ساختاری استفاده می شود. کلونهای درها از آلیاژ مس با کتیبهها و نقوش عربی طراحی شده بود، در حالی که در زنگبار، برنج و سایر اتصالات فلزی تا قبل از اواخر قرن نوزدهم تقریباً در این منطقه ناشناخته بودند.