دهههای ۷۰ و ۸۰ مهمترین دورهای که فیلمهای زنانه در ایران ساخته شد | روایت نویسنده «زن و سینما»
گروه فرهنگ و ادبیات آرتسیفر: مرضیه بهرامیبرومند نویسنده و پژوهشگر، با این توضیح که سینما و دیدن فیلم حتی قبل از پرداختن به تحقیق و پژوهش برایش در اولویت بوده به آرتسیفر گفت: کمکم در کنار دیدن فیلم، نقد و بررسی آن نیز برایم مهم شد و مهمتر از همه، دیدن و تحلیل فیلمهای فمنیستی که مربوط به مسئله زن و در حوزه زنان باشد. از سالها پیش در مورد فیلمهای فمنیستی بهویژه فیلمهای ایرانی در روزنامهها و مجلهها مینوشتم. دهه ۷۰ و ۸۰ مهمترین دورهای بود که فیلمهای زنانه در ایران ساخته شدند. برای همین تصمیم گرفتم آن خاطرات از دیدن فیلمهای زنانه که محور و بازیگر این فیلمها در آن دوره، هدیه تهرانی ستاره سینما بود را تحلیل و بررسی کنم. تعدادی از فیلمهایی که او در آنها نقشآفرینی کرده و در تاریخ سینما اثرگذار است را انتخاب کرده و در مورد آنها نوشتم.
او با بیان این که جایگاه زنان در سینما در دورههای مختلف تاریخی متفاوت بوده است، ادامهداد: در دوره اصلاحات بازنمایی نقش زن در فیلمها بیشتر در جایگاه سوژه بوده است تا در جایگاه ابژه و حاشیهای، و در آشپزخانه و مقام مادر مشغول نقشآفرینی است. در دوران جنگ و فیلمهای دفاعمقدس رسما زنان از سینما حذف شده بودند و فقط مردان در جایگاه قهرمان بازنمایی میشدند؛ زنان در پشت سر مردان در نقش محافظ خانه و مادر فرزندان بودند و نقش دیگری از آنها دیده نمیشد. در این اواخر و حدودا دهه اخیر هم نقش زنان در جامعه بهطور واقعی بازنمایی نشده است. نقش زنان و بازنمایی جایگاه سوبژکتیو آنان در سینما افول کرده و با گستردگی بازنمایی حضور زنان در فضای مجازی فقدان بازنمایی و حضور واقعی آنها را در سینما بهنوعی شبکه فضای مجازی جبران کرده است.
بهرامیبرومند که در کتاب «زن و سینما» بحث بدن و جایگاه سوژگی آن را از منظر جامعهشناختی، نظریه فمنیستی و آکادمیک بررسی کرده است، افزود: در این حوزه نظری و فکری کتابهای زیادی ترجمه و تالیف شده است. این رویکرد نظری و فکری درباره حوزه مسائل زنان و بدنمندی جایگاه زنانه، رشتهای است که دنبال میکنم و تجربه زیسته و جایگاه جنسیتی در جامعه مردسالار یکی از دلایلی است که ما زنان در این پارادیم فکری و نظریه فمنیستی تحقیق و پژوهش میکنیم.
او با بیان این که «زن و سینما» درباره چند فیلم در دوره اصلاحات است که معتقدم بیشترین آثار فمنیستی و زنانه ایران در آن زمان تولید و تهیه شده، تصریحکرد: اهمیت کتاب از نظر خواننده آن مشخص میشود که چه بخشهایی از کتاب و مطالب آن برایش خواندنی است ولی برای خودم بعد از اشاراتی در فصل اول و دوم به مفهوم نظریه فمنیستی فیلم، همان بخش تحلیل فیلمهای دهه هفتاد و هشتاد بوده است که از منظر تحلیل فمنیستی و پساساختارگرایی به آن پرداختم و مهم آن بود که به هسته اصلی تحلیل پساساختی روانکاوانه و جامعهشناختی بپردازم و از توضیح زیاد و طولانی حذر کنم.
کتاب «زن و سینما» را بهتازگی نشر لوگوس منتشر کرده است. «خیابان، فضا و قدرت» گردآوری و تالیف، «از زنان پردهنشین تا بدنهای رام»، «قلعه هشتم»، «دیگری در اندرونی: پیشدرآمدی بر موضوع بازنمایی جنسیت در فضای معماری» و «رهایی از اغوا: نگاهی به رمان بوف کور» پیشتر به قلم بهرامیبرومند نشر یافتند.