بناهای ثبت ملی شده که به حال خود رها شده‌اند + تصاویر
بناهای تاریخی، عنصری مهم در ارائه فرهنگ و هویت هر منطقه هستند. سال هاست که میراث فرهنگی، با ثبت آثار تاریخی در فهرست ملی، سعی در حفظ، مرمت و احیای این ابنیه دارد. با وجود این اقدامات، هستند بناهایی که ثبت ملی شده اند، اما در انتظار مرمت، چشمشان به در خشک شده است. موانع برای مرمت کم نیستند، از مالکیت خصوصی بناها گرفته تا مالکیت توسط سازمان اوقاف و سایر سازمان ها.
در این گزارش، به تعدادی از این ابنیه ها پرداخته شده است. در هر صورت، مشت نمونه خروار است!
خانه فرج الله خان ، خیابان پامنار
خانه فرج الله خان، از خانه های اعیانی دوره قاجار است که در سال ۱۳۹۶ به ثبت ملی رسید. این بنا شامل دو حیاط بوده است. پلان هر دو بخش به شکل مستطیلی کشیده است و ساختاری برونگرا دارد. حیاط اول که در سمت شرق قرار دارد، نسبت به حیاط غربی بزرگتر است. پیرامون این حیاط ایوانچه هایی وجود دارد و در قسمت شمالی حیاط، بقایای ساختمانی یک طبقه که دو پله از سطح زمین بالاتر است، به چشم می‌خورد. متاسفانه به دلیل عدم رسیدگی، تنها بخشی از دیوار‌های این قسمت باقی مانده و بقیه به مرور زمان تخریب شده است.
متاسفانه خانه فرج‌الله خان، با وجود ثبت در فهرست آثار ملی، روزبه‌روز ويران‌تر شده و هيچ اقدامی برای ساماندهی و مرمت اين خانه تاريخی صورت نگرفته است. این بنا تحت مالکیت خصوصی قرار دارد. خانه فرج‌الله خان در خیابان پامنار، خیابان حق‌پرست، کوچه‌ی رحیمی قرار دارد.
خانه معین التجار بوشهری
خانه معین التجار بوشهری متعلق به معین‌التجار بوشهری مربوط به دوره قاجار است . این اثر در در سال ۹۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه معین التجار بوشهری در قلب خیابان لاله‌زار، کوچه بوشهری قرار دارد و به‌دلیل خدمات فراوان این شخصیت تاریخی درباره‌ی خلیج فارس و حمایت از تولید داخلی، به «پدر معنوی خلیج فارس» و همچنین «پدر معنوی تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی» معروف است. خانه معین التجار بوشهری تحت حفاظت و نظارت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران اداره می‌شود و طبق قانون مجازات‌های اسلامی، با تخریب آن برخورد خواهد شد.
خانه معین التجار بوشهری در دهه ۵۰ از مسکونی به نظامی تغییر کاربری می‌دهد و محل ساختمان اداره مبازره با مواد مخدر و سپس شهربانی تهران می شود و بعد از اتفاقات سال ۵۷ تا شکل گیری نیروی انتظامی، دفتر شهربانی تهران در همین ساختمان قرار داشت.
هم اکنون مالکیت خانه معین التجار بوشهری با بنیاد تعاون ناجا است. این خانه اکنون متروکه و درب آن بسته است و امکان بازدید عمومی ندارد.
آسیاب کهک
در حوالی غرب پایتخت بنای آسیابی به نام کهک باقی است که یکی از قدیمی‌ترین آسیاب‌های تهران است. وقف‌نامه‌ای که از این محل در دست است می‌گوید که عمر آن دست کم به پیش از سال ۱۲۶۰ هجری قمری برمی‌گردد. اطلاعات دقیق‌تری از تاریخ ساخت آن در دست نیست، ولی نوع معماری بنا نشان از این دارد که ساخت این محل به دوره زندیه و صفویه می‌رسد.
آسیاب کهک تهران را زنی به نام مهرنوش خواهر لطفعلی خان فراشباشی، در سال ۱۲۶۰ هجری قمری برای کمک به فقرا و تعزیه‌داری سیدالشهدا (ع) وقف کرده است. یک رشته قنات که جزئی از ویژگی‌های آسیاب است در آن وجود داشت که آب مورد استفاده این آسیاب را تامین و زندگی اراضی آن اطراف را ممکن می‌کرد.
این آسیاب تا دهه ۴۰ همچنان رونق داشت و آخرین متولی این آسیاب فردی به نام سید محمود کاشی بود. این آسیاب دارای بارانداز، ورودی و چشمه طاق بوده است. اما امروز به جز تنوره و بخشی برای نگهداری از آرد چیزی از آن باقی نمانده است. اراضی اطراف این آسیاب برای ساخت مدرسه‌ای ۴ طبقه، ۱۶ کلاس استفاده شده است.
آسیاب کهک در تقاطع اتوبان یادگار امام و بلوار مرزداران – خیابان لادن – بین بوستان انارستان و مجتمع مسکونی المهدی قرار دارد.
آسیاب والی
حوالی محله دروازه شمیران تهران، بقایای آسیابی مربوط به دوران قاجاریه وجود دارد. آسیاب والی، این اثر تاریخی، اکنون به مخروبه ای برای تجمع معتادین تبدیل شده است. محققان عمر این آسیاب را حدود ٢٠٠سال تخمین زده‌اند. این اثر در مورخه ۰۳/۰۳/۱۳۷۹ به شماره ۳۰۲۹ به ثبت ملی رسید.
این اثر تاریخی که دارای سه متولی شامل سازمان اوقاف، میراث فرهنگی و نوادگان قاسم خان والی می‌باشد، بدلیل عدم تفاهم متولیان در مرمت و احیای بنا، در اثر عدم نگهداری در معرض تخریب قرار دارد.
آب‌انبار سیداسماعیل، خیابان مصطفی خمینی
قبل از انقلاب، یکی از جذاب‌ترین نقاط مرکز تهران، آب‌انبار سید اسماعیل بود.این آسیاب زمانی رستورانی ویژه با اشیاء اصلی و بدلی تاریخی بود. در آن زمان این بنا موزه آب‌انبار سیداسماعیل نام گرفت. امروز، مدت‌هاست در موزه آب‌انبار سیداسماعیل بسته و هیچ خبر و رویدادی در آن نیست.
آب‌انبار سیداسماعیل، در خیابان مصطفی خمینی، پایین‌تر از کوچه غفاری‌ضلع شرقی بقعه سید اسماعیل قرار دارد. قدمت این آب انبار به دوره سلجوقیان باز می گردد.
آرامگاه ملک المتکلمین، (درحال بازسازی) بعد از حدود ده سال
در خیابان کمالی، بن‌بست شهید سیدمحمد ابراهیمی، درست در کنار یکی از ورودی‌های بیمارستان لقمان، در آبی رنگی قرار دارد که در ظاهر فقط شبیه خانه‌ای فرسوده است، اما پشت این در، پنج نفر از جمله دو مبارز دوره‌ی مشروطه دفن شده‌اند.
در این مقبره یک سرایدار به همراه خانواده‌اش بیش از پنجاه سال زندگی می‌کردند و حتی ادعای مالکیت بخشی از مقبره را داشتند که در آن ساخت‌وساز انجام شده بود.اکنون این بنا در حال مرمت می باشد.در ابتدا با تهیه محلی برای اسکان خانواده سرایدار، فضای اقامت سرایدار تخریب و به فضای مقبره افزوده شد.
بخش زیادی از مراحل مرمت و بازسازی قبر‌های موجود در مقبره ملک‌المتکلمین به پایان رسیده و مراحل نهایی در دست اقدام است.
آرتسیفر فرهنگی هنری میراث و گردشگری
